Nguồn gốc “Cá tháng tư”

fr.aleteia.org, Ban biên tập, 2019-3-31

Ngày 1 tháng 4 là ngày của các trò chơi khăm, các lời nói đùa. Các con cá bị gắn sau lưng và thiên hạ tha hồ nói đùa. Nhưng vì sao có ngày này?

Cuộc cải cách lịch gregorian của vua Charles IX năm 1582 bắt đầu năm mới là ngày 1 tháng 1, nhưng trước đó, ngày đầu năm ở trong khoảng ngày 25 tháng 3 và 1 tháng 4. Đó là ngày trao đổi quà tặng và đánh dấu bước sang năm mới…

Chuyện đùa để chống lại thay đổi

Một số người không muốn thay đổi nên vẫn cứ tặng quà vào tháng tư. Một số lời bông lơn biến thành món quà để cười và thành chước để bẫy người khác! Truyền thống này không phải chỉ có ở Pháp… mà còn ở Bỉ, Canada, Ý và ngay cả ở Nhật. Ở các nước nói tiếng Anh người dân gọi đây là ngày April Fool’s … ngày điên cuồng tháng 4, còn ở Tây Ban Nha ngày  này là ngày các thánh anh hài, 28 tháng 12.

Cá và ngày 1 tháng 4 liên hệ với nhau như thế nào ?

Nhưng tại sao cá lại tượng trưng cho lời nói đùa? Có nhiều lý do đưa ra. Lý do đầu tiên là do Mùa Chay, mùa ăn cá nhiều và thường chấm dứt vào đầu tháng 4. Người ta tặng nhau cá giả để chơi khăm. Và cũng để nói lên biểu tượng của tín hữu kitô là “Ichthus”, hai vòng chéo có dạng con cá.

Cũng có người cho là do lịch thiên văn, đầu tháng tư mặt trời mang dấu hiệu Song Ngư… Nhiều người thực dụng thì cho rằng thời kỳ sinh sản của cá kèm theo một số luật cấm. Như thế để giễu người ngư dân nghèo đi về tay không, người ta tặng họ con cá trích khô hay con cá giả!

Bộ sưu tập cá

Vào đầu thế kỷ 20, ngày 1 tháng 4 người ta có thói quen gởi thiệp đùa có hình con cá tháng 4. Ở viện bảo tàng Dieppe, một hải cảng đi câu lớn… còn giữ cả một bộ sưu tập khổng lồ.

Tin giả

Kể từ những năm 1980, truyền thông thích loan tin giả đủ loại vào ngày 1 tháng 4… và họ nhanh chóng phủ nhận! Có năm đài truyền hình khẳng định sau khi có con hươu cao cổ ra đời ở sở thú Breton và sở thú bắt tay vào việc làm sữa chua hươu! Đủ loại tin giả có thể phịa vào ngày này

Nhưng ở thời buổi bây giờ khi “Tin Giả” (Fake news) tràn ngập báo chí thì chắc chắn truyền thống ngày 1 tháng 4 vẫn còn duy trì…

Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch