Ơn Cứu-chuộc và ý của các tác-giả Tin Mừng

Chương Hai

Ơn Cứu-chuộc,

và thần-học lịch-sử rút từ Thánh Kinh

Phần 3:

Ơn Cứu-chuộc và ý của các tác-giả Tin Mừng

Đến đây, tôi muốn hé mở một cánh cửa nhỏ, để anh em mình thấy được là: khi xưa, các tác-giả Tin Mừng từng đưa ra nhiều ý-tưởng mới mẻ vào từ-vựng “Ơn cứu-chuộc” trong khi mọi người, lúc đó, lại cứ đặt căn-bản thần-học trong Đạo lên mỗi cụm-từ “lytron” tiếng Hy-Lạp thôi, bởi các thánh-sử đều hiểu rõ điều Đức Giêsu làm, vào mọi lúc.

Ở đây, tôi dựa phần lớn vào bài viết của tác-giả Alberto de Mingo Kamimouchi, ghi trong cuốn: “But It Is Not So among You: Echoes of Power in Mark 10: 32-45, London, T and T Clark, 2003”. Bài viết này, lúc đầu là luận-án đệ-trình lên Trường Thần-học Dòng Tên ở Berkeley, California dưới sự bảo-trợ của John Donohue. Tác giả bài này, là một linh-mục Dòng Chúa Cứu Thế từng đứng bục giảng-dạy tại Madrid, nước Tây Ban Nha; và khi ấy, ông là Thư Ký Tổng Quyền Dòng phụ trách vai-trò hướng-dẫn tâm-linh.

Sở dĩ tôi chọn mở đầu ở đây bằng tư-tưởng do thánh-sử Máccô ghi, là vì thánh Máccô là tác-giả từng đưa ra nhận-thức hay nhất về “Ơn Cứu-chuộc” nên vẫn bảo: Đức Giêsu đến với trần-gian không phải để được người trần-gian phục-vụ nhưng là để phục-vụ người ở gian-trần; và Ngài đến với con người là để “thí mạng sống Ngài làm giá chuộc muôn người.” (Mc 10: 45)

Ở đây xin nói sơ qua một chút về ngôn-từ. Không biết bên tiếng Việt dịch-nghĩa ra sao, chứ bản dịch tiếng Anh ở đoạn này xem ra dịch hơi “yếu” đến mức không đúng cho lắm. Chúa cho đi, không phải sự sống của Ngài, cho bằng cả “tâm-thân” Ngài. Và, Ngài tặng ban “tâm-thân” Ngài hiểu theo nghĩa cụm-từ “Lytron” bên tiếng Hy-Lạp, là từ-vựng chính buộc ta phải xem xét ngay với tự-vựng tiếng Aram là ‘hoi polloi”, tức khối lượng những người không mang bất kỳ tên gọi một ai hết. Đây là sự-việc nói về “tình yêu dành cho tha-nhân” được hiểu một cách không hạn-hẹp về sự chết của Ngài, nhưng bao gồm mọi thứ thuộc toàn-bộ con người của Ngài và toàn-bộ tất cả những gì Ngài làm trong đời, cả bản-thể Ngài cũng như những gì Ngài làm trong cuộc sống có Phục sinh/trỗi dậy. Đây là sự “cho đi” chính bản-thể của Ngài, chứ không chỉ mỗi cuộc sống rất xác-phàm của Ngài mà thôi. Đó là tính-cách “lytron”, ban đầu được sử-dụng để đề-xuất ý-nghĩa một “thế-chấp bảo-kê” cho những ai được đưa vào tương-quan giao-ước rất miên trường. Họ là ai? Là chúng dân ở khắp nơi, bất cứ nơi nào cũng có họ ở đó. Họ là những người bị bỏ rơi, quên lãng, tức những kẻ bị hạ giá/xuống cấp ở bất cứ xã-hội nào đặt dưới hệ-thống quyền-lực hoặc cơ-chế của đế-quốc.

Thánh Máccô đã duyệt ngang qua tiến-trình kiến-tạo ý-nghĩa rất mới cho cụm-từ “lytron” bên tiếng Hy Lạp. Diễn-tả như thế, thánh-sử Mác-cô phải lần từng bước một trong suy-tư/nghĩ ngợi, và cũng bị lo ra/chia trí một đôi lúc. Thánh-nhân không bắt đầu suy-tư về sự việc cứu-độ của Chúa, nhưng vào những suy-tư về quyền-lực và thánh-nhân tự nghĩ phải làm sao đối đầu với những sự việc như thế.

Đức Giêsu ở Tin Mừng thánh Máccô cũng nghĩ ra phương-án bãi-bỏ/lật-đổ quyền-lực. Ngài cũng có ý thực-thi quyền-bính có thẩm-quyền. Vào thế kỷ đầu, điều đó mang ý-nghĩa chống-đối mọi cơ-cấu cũng như động-lực tạo quyền-bính cũng như mạng lưới kiểm-soát do quyền-bính tạo ra. Chính do việc ngang qua sự việc như thế mà cụm-từ “lytron” mang ý-nghĩa về thứ gì đó rất đặc-biệt.  Đoạn văn do thánh Máccô viết ở chương 10, câu 32-45 là văn-bản chính-yếu về vấn-đề này. Đây là đoạn nói về “những người xuất đầu lộ-diện ra bên ngoài ngõ hầu lãnh-đạo”.

Ở đây lại cũng xin mở một ngoặc nhỏ để nói rằng: Cụm từ “xuất-đầu lộ-diện” đây dịch từ động-từ “dokeo” có nghĩa như thứ mùi vị biếm-nhạo nói về những người/những vị, lẽ đáng ra, là thủ-lĩnh, nhưng thực tế lại không phải thế.

(còn tiếp)

Lm Kevin O’Shea, CSsR

Mai Tá lược dịch